Folklora Doğru 55 Yıl 14 , 1983 |
Sayın Okurlarımız
Balın Arılar Tarafından Yapıldığını Unutanlar: Halkbilimciler
Folklor Nedir
Halkbilim ve Antropoloji
Barak Folkloru (1)
Türk ve İran Bilmeceleri
BÜFK’ten Haberler ve “Boş Beşik” Anlatısı Üzerine
Boş Beşiğin Müziğine Dair
- Folklor Nedir? - Alan Dundes
- Halkbilim ve Antropoloji - William R.Bascom
- Barak Folkloru(1) - Ali Çavaz
- Türk ve İran Bilmeceleri - Andres Tietze
Folklor Nedir?
Alan Dudes
Çeviren: Gülay Aydın
Folklor’un tanımlanması üzerine çabalar William Thoms’un 1846’da bu sözcüğü ortaya atmasıyla başlar. Tanımların çoğu bilgiyle(lore) ilgilenirken, bazısı da halkı(folk) ele alır. Buna rağmen folklorun ne olduğu konusunda folklorcuların tam bir anlaşmaya vardığı söylenemez. Belki de tanımlardaki en ortak ölçüt folklorun taşınırlığıdır. Özellikle folklorun sözlü gelenek olduğu ya da sözlü gelenekte olduğu söylenir.
Alan Dundes, The Study of Folklore, London: Prentice-Hall,1965,s.1-3
Halkbilim ve Antropoloji
William R.Bascom
Çeviren: Halim Çün
Bu makalede, önde gelen antropolojik halkbilimcilerden biri tarafından halkbiliminin, antropolojinin bir dalı olan kültürel antropolojiye bağlı olduğunun ortaya konduğu açıkça görülmekte. Berkeley’deki California Üniversitesinde antropoloji profesörü olan Bascom sözlü aktarım ölçütüne güvenmenin zorluklarının bilincinde. “Tüm folklor sözlü aktarılır, fakat bütün sözlü aktarılanlar folklor değildir” der. Fakat Utley’in de belirttiği gibi, Bascom folkloru sınırlandırmış ve daha sonra sözlü sanat olarak adlandırmıştır -ki bu, düzyazı anlatımlarını(mit, halk öyküsü, destan), bilmeceleri, atasözlerini kapsar ama halk oyunlarını, halk inanışlarını(boş inanç), halk inançlarını kapsamaz. Bascom daha da öteye giderek bir antropologa göre türkü ve diğer şarkıların sözleri folklordur fakat müzikleri değildir diyor. Çoğu folklorcular bu tanımı çok dar bulmaktalar. Diğer yanda da Utley’in halk edebiyatı kavramı Bascom’un sözlü sanat kavramına çok benzemekte.
E.B.Tylor,Researches Into The Early History of Mankind and Development of Civilazition(Boston,1878)
E.B.Tylor,Primitive Culture:Researches into the Development of Mythology,Philosophy,Religion,Art and Custom,Cilt 1(Londra,1871)
Melville J.Herskovits,”Folklore After a Hundred Years: A Problem in Redefinition,”Journal of American Folklore,Cilt 59,No:232(1946)
Barak Folkloru(1)
Derleyen ve araştıran: Ali Çavaz
Çıktık Horasan’dan eyledik sökün
Düşürdüler bizi tozlu yollara
Omzumuzda parlar uzun şelpeler
Aşırdılar bizi karlı dağlara
Gaziantep Halk Evi ve Turizm Derneği’nde folklor çalışmaları yaparken 1971–1973 yılları arasında öğretmen olarak Türkmen köylerinden Elbeyli’de bulundum. Bu yıllar arası araştırmalarımın büyük bir bölümünü Barak Folkloruna ayırdım.
Ferruh Arsunar “Gaziantep Folkloru”
Ali Rıza Yalkın Ceritte Türkmen Oymakları
Türk ve İran Bilmeceleri
Andreas Tietze
Çeviren: Deniz Noonan
Bu yazının amacı iki ayrı coğrafi bölgeyi folklor açısından bütünüyle karşılaştırılması değil, Türk ve İran bilmecelerinden örneklerle, benzerliklerinin araştırılmasıdır. Son 1000 yıldır Türkler ve İranlılar yakın ilişkiler içindeydiler. Bu sürecin büyük bir kısmında arada resmi sınırlar yoktu ve ikisi de kültürel olarak İslam’a bağlı olduklarından kültürel sınırlar da yoktu. Oysa dilleri faklı dil gruplarına ait olan ve yapısal hiçbir benzerliği bulunmayan bu iki dil arasındaki benzerlikler ancak ödünç alınmış sözcükler arasındadır. Bu tarihsel ilişkilerin folklorlarına ne gibi etkileri olmuştur?
Türkçe: Sabah dört ayaklı
Öğle iki ayaklı
Akşam üç ayaklı
Emekleyen çocuk, delikanlı,bastonlu ihtiyar
Acemce(Tahran’dan) :Sob car past
zor dopa
`,aesr sepa
‘adaem.
İlhan Başgöz ve Mark Glazer.Studies in Turkish Folklore.Indiana: MaccallumHouse Printing 1978.s.200-209