Nazım Okutan ~ Şeniz Öztorun
Geçtiğimiz senelerde yürüttüğümüz Üsküp ve Diyarbakır alan araştırmalarından sonra bu yıl Van bölgesinde çalışmayı hedefledik. Yaptığımız taramalarda Van ve çevresinde tarih boyunca birçok halktan ve kültürden insanın yaşadığını öğrendik. Ayrıca Van ili ve çevresinin Ermeni, Kürt, Kırgız, Çerkez gibi halkların göçe zorlanmasında ve katliamlarında merkezi bir bölge olması, bizi bu bölgede alan araştırması yapmaya iten sebeplerden bir diğeri oldu. Gösterimizde de bu bölgede yaşayan halkların dansları ve müziklerinden yola çıkarak bölgedeki yaşanmışlıklara değinmeyi hedefliyoruz.
Mayıs 2014 itibariyle alan araştırması için ön hazırlık yapmaya başladık. Van bölgesinin danslarını ve müziklerini taradık. Alan araştırması için yaz döneminde dans ve müzik çalışmalarının yanında bölgeye dair okuma yapıp tartışma yürütmeye karar verdik. Yapılan bütün tartışmalar için not tuttuk. Bu tartışma notlarının bir kısmını internet sitemizde bulabilirsiniz.
Haziran 2014 itibariyle alan araştırması için okuma ve tartışma çalışmaları yürütmeye başladık. İlk hafta iki konu üzerine yoğunlaştık. İlk olarak alan çalışmasını nasıl yürüteceğimiz konusunda yol göstermesi için Ömer Faruk Kurhan’ın “Folklor Üzerine” ve “Avangard Tiyatro” başlıklı makalelerini okuduk. İkinci olarak “kimlik” kavramına dair farklı bakış açılarını görüp bu kavramı yorumlamak için Meltem Ahıskalı’nın “Kimlik Kavramı Üstüne Fragmanlar” yazısını okuyup tartıştık. Üçüncü olarak da temel bir folklor metni sayılabilecek Dan Ben Amos’un “Folkloru Tanımlamak” makalesini okuduk.
İkinci hafta Walter Benjamin’in Son Bakışta Aşk kitabının “Hikâye Anlatıcılığı” bölümünü okuduk. Bu okumanın temel hedefi tarihsel süreçte hikâyelerin-olayların nasıl-kimler tarafından anlatıldığını ve ne şekilde yansıtıldığını analiz edebilmekti. Bu bölümü tartıştıktan sonra Eduardo Galeano’nun Ve Günler Yürümeye Başladı kitabından çeşitli hikâyeleri tartıştık. Tartışmanın ardından Karapetê Xaço’nun hayat hikâyesinin anlatıldığı belgeseli ve Ümit Kıvanç’ın “Nazê” belgeselini izledik.
Üçüncü hafta Türkiye’de yaşayan Ermeni halkının 1915 civarında yaşadıklarını anlatan Taner Akçam’ın Ermeni Meselesi Hallolunmuştur kitabının ve Richard G. Hovanissian’ın “Armenian Van/Vaspurukan” kitabının “Van 1915” bölümünün aktarımı ile başladık. Bu aktarım notlarını internet sitemizden bulabilirsiniz. Aktarımlardan sonra Fuat Dündar’ın Modern Türkiye’nin Şifresi kitabının “Ermeniler: Kesin Çözüm İçin Çöle Sürmek” bölümünü tartıştık. Son olarak Somnur Vardar’ın Ermeni-Türk ilişkilerini tarih, hafıza, soykırım, inkâr gibi kavramların eşliğinde sorgulayan; yüzleşme ve güven kavramlarının merkeze oturduğu bir yapım olan “Yolun Başında” belgeselini izledik.
Dördüncü hafta “Zilan Katliamı, Ağrı Dağı İsyanı, Dersim Katliamı ve Şeyh Sait İsyanı” konularında aktarım yaptık. Bu aktarımların notlarını da sitemizde bulabilirsiniz. Aktarımlardaki bilgilerle Bilgesu Sümer’in “Kurdish Urban Politics in the Neoliberal Era: Cases of Diyarbakir and Van Mobilized under BDP” tezinin “Kurds and Conflict in Turkey” bölümünü tartıştık. Sonrasında “Dersim’in Kayıp Kızları” belgeselini izledik.
Son hafta Van’da yaşayan Kırgızlar üzerine okuma yapıp Ahlat Çerkesleri’nin ve Balkan göçmenlerinin neden Van bölgesi ve çevresine göç ettirildiğini konuştuk. Ayrıca okuma değerlendirmesi yaptık. Yapılan değerlendirmede okuma giriş çalışması olarak faydalı bulundu. Ancak önümüzdeki dönemde daha detaylı bir okuma-araştırma çalışması yapılması gerektiği konuşuldu.
Yaz boyunca müzisyenler Van bölgesindeki şarkıların bir kısmını çalışıp bu şarkılar üzerinde düzenleme yapıp yorumlamayı hedeflemişti. Bu hedefle müzisyenler Celebe, Ha Ninna, Ninno, Vaspurkan Yergeri Sharg ve Yeni Hamamın Üstüyem şarkılarını çalışıp yorumladılar. Van bölgesine ait müzikleri makamlarına, ölçülerine ve formlarına göre tasniflediler. Yapılan değerlendirmede bu taramaların genişletilmesi gerektiği kararlaştırıldı.
Dansçıların hedefi ise Van bölgesindeki dansları deşifre edip bu danslar için formasyon kazanmaktı. Bu hedefle Celebe, Çepki, Lizani ve Kelekvan halaylarını çalıştılar.
Yaz boyunca yaptığımız çalışmalar Van bölgesinde yaşayan halkların dansları, müzikleri, tarihi ve yaşanmışlıklarına dair temel bilgileri edinmemizi sağladı. Eğitim döneminde de bölgeye dair çalışmalarımıza daha derinlikli bir şekilde devam etmeyi hedefliyoruz.
Armenian Van/Vaspurakan Kitabından Anahide Ter Minassian’ın “VAN 1915” Makalesinin Aktarım Notları
Taner Akçam’ın Ermeni Meselesi Hallolunmuştur Kitabının Aktarım Notları